Dit is een korte introductie van de serie Paternalistisch Powerplay.
Deze tekst is onderdeel van een artikelenserie waarmee ik dit gedragspatroon in onze samenleving in het licht zetten. Niet om met een vingertje te wijzen op wat anderen niet goed doen. Wel om bewustzijn te krijgen op gedragspatronen die zo diep in onze gewoontes en relaties ingesleten zijn dat ze ons allemaal raken. Ik geef er woorden aan met de intentie dat het zichtbaar, bespreekbaar en veranderbaar wordt.
Om misverstanden, vanuit de benaming van dit concept, te voorkomen: Dit gedrag is zeker niet voorbehouden aan mannen. Vrouwen maken zich hier net zo ‘schuldig’ aan. Dit gedrag komt waarschijnlijk in verschillende mate en uitingsvorm voor bij iedereen en in alle mogelijk situaties. In werksituaties en de openbare ruimte, in verenigingen en in vriendengroepen, in families, gezinnen en relaties, tot aan de relatie met ons zelf aan toe.
Dan nu, om met de deur in huis te vallen, paternalistisch powerplay is het best te duiden met dit zinnetje:
“Och meisje toch, ik zal je wel even vertellen hoe het zit.”
Hiermee is het niet alleen een manier van handelen van oudere mannen naar jongere vrouwen, maar dit is wellicht wel het eenvoudigst te vatten voorbeeld. Het geeft direct het ongemakkelijke gevoel van ongelijkheid waar deze vorm van machtsuitoefening uit put. Het is het beeld van de oudere vader die zijn kinderen wel even vertelt wat goed voor ze is. ‘Want wat weten ze er nou zelf vanaf?’ Het is het beeld van de directeur die zijn (jongere) werknemers onterecht terecht wijst om zijn machtspositie te bevestigen.
Eenvoudig te herkennen voorbeelden, maar er zijn er nog veel meer. Subtieler misschien, is het de vriend die denkt je op je plek te moeten zetten, voor je eigen bestwil, en opdat jij je niks gaat verbeelden.
Het is de subtiliteit van het opvoeren van detailkennis om de ander onderuit te halen.
Het is het focussen op procesfouten om inhoudelijke behandeling van een onderwerp uit de weg te gaan.
Het is het zinspelen op vermeende fouten van de ander om daarmee de eigen fouten te bedekken.
Het is het vol overtuiging zo hard liegen, dat je zelf aan je eigen geheugen gaat twijfelen.
Het is het doordrammen van het eigen verhaal wat tot absolute waarheid verheven is. En het uithalen naar de ander, wanneer je hieraan durft te tornen.
Dit alles onder de noemer beste bedoelingen, met het hart op de juiste plek en uit liefde. Maar ook vanuit een beperkt bewustzijn, door jaren van eigen dissociatie in vergelijkbare situaties en het (aangeleerde) afwijzen van het gevoel als moreel kompas. Paternalistisch powerplay vanuit de eigen onbewuste bewapening, vol afweermechanismen en de projectie van blinde vlekken om de eigen schaduwen niet onder ogen te hoeven komen.
Liever dan zien wat we in onze schaduw verdringen, projecteren we onze neigingen ongemerkt op de ander, die we vervolgens afwijzen voor dat wat we in onszelf niet durven aan te kijken. Niet willen voelen bovendien. Vanuit deze veilige verheven positie, lijken we dan beter dan de ander. Rationeel superieur misschien, ongehinderd door ‘lastige emoties’ die we ‘onder controle’ hebben.
Maar onderdrukt is iets anders dan onder controle. En gebrek aan toegang tot je gevoelsleven, is geen verworvenheid maar een beschadiging. Eentje die ons dusdanig handicapt dat we anderen op onze beurt beschadigen. Tot de ander ook heeft ‘geleerd’ en op zijn beurt vaardig geworden in het toepassen van paternalistisch powerplay, omdat dat nu eenmaal lijkt te zijn hoe de wereld werkt. Zo groeit dit gedragsprobleem weelderig voort, ondertussen riant slachtoffers makend op onzichtbare slagvelden.
Laten we beginnen het onzichtbare zichtbaar te maken.
Maar teksten over Paternalistisch Powerplay zijn te vinden op mijn Patreon-account.